অনূদিত গল্প - চীফৰ আপ্যায়ন / ভীষ্ম চাহনী

 

চীফৰ আপ্যায়ন

মূল (হিন্দী) – ভীষ্ম চাহনী

অনুবাদ - ড০ মনিকা শইকীয়া

 

আজি মিষ্টাৰ শামনাথৰ ঘৰলৈ আপ্যায়নৰ বাবে চীফক নিমন্ত্ৰণ জনোৱা হৈছে৷

       শামনাথ আৰু ঘৈণীয়েকৰ উশাহ ল’বলৈও সময় নাই৷ ঘৈণীয়েকে ড্ৰেচিং গাউন পিন্ধি, আউলী-বাউলী চুলিকোচা ওপৰলৈ উঠাকৈ খোপাটো বান্ধি, মুখৰ পাউদাৰখিনি মোহাৰি-মোহাৰি আৰু শামনাথে চিগাৰেটৰ শৰাধ পাতি-পাতি কামবোৰ তদাৰক কৰিছে৷

       পাঁচ বজাৰ আগতেই কামবোৰ প্ৰায় গতি লাগিল৷ চকী, মেজ, নেপকিন, ফুলদানি আদি সমস্তখিনি আগফালৰ বাৰান্দাতে ভাগে-ভাগে থোৱা হ’ল৷ পানীয়ৰ ব্যৱস্থা বহা কোঠাতে কৰা হৈছে৷ ঘৰৰ অলাগতিয়াল বস্তু-বাহানিবোৰ আলমাৰিৰ চুকত, বিছনাৰ তলত সোমোৱাই থ’লে৷ এনেতে শামনাথৰ সন্মুখত এটা সমস্যাই দেখা দিলে – মাকৰ কি হ’ব ?

        শ্ৰীমতীও চিন্তাত পৰিল৷ কিছু সময় ভাবি ক’লে –“ তেখেতক আমাৰ পিছফালৰ ঘৰৰ বুঢ়ীজনীৰ ঘৰলৈকে পঠিয়াই দিয়া৷ ৰাতিটো তাতে থাকি পুৱাই লাগে গুচি আহিব৷”

       চিগাৰেটটো ওঁঠতে ৰাখি শামনাথে কেৰাহীকৈ ঘৈণীয়েকৰ ফালে চাই কিবা ভাবিলে৷ মুৰ জোকাৰি ক’লে –“ নালাগে দিয়া৷ সেই বুঢ়ীজনীয়ে আকৌ আহ-যাহ কৰাটো মই নিবিচাৰো৷ কিমান কষ্টৰে অহাটো বন্ধ কৰিছো৷ মাক ক’বা যাতে সোনকালে খাই-বৈ নিজৰ কোঠাত সোমাই থাকেগৈ৷ আলহী আঠমান বজাতহে আহিব৷ তাৰ আগতেই কামৰ পৰা যাতে আহৰি হয়৷”

       বুদ্ধিটো বেয়া নালাগিল৷ কিন্ত শ্ৰীমতীৰ মনত আন এটা সন্দেহে উক দিলে৷ ক’লে-“ শুই পৰিলে যদি নাকৰ ঘৰঘৰণি আৰম্ভ হয়, তেতিয়া? লগতেই বাৰান্দাখন৷ তাতেই আলহীয়ে খোৱা-বোৱা কৰিব৷”

       - “তেতিয়াহ’লে কৈ দিবা যে ভিতৰৰ পৰা দুৱাৰখন বন্ধ কৰি ল’ব৷ ময়ো বাহিৰৰ পৰা তলা লগাই দিম৷ নহ’বা মাক ক’ম যে ভিতৰত যাতে শুই নপৰে, বহি থাকে৷ আৰু কি?”

       - “যদি কেনেবাকৈ শুই পৰে? কি ঠিক, পাৰ্টি কেইবজালৈকে চলে৷ দহ-এঘাৰ বজালৈকে তোমালোকেতো ড্ৰিঙকচ কৰিয়েই থাকিবা৷”

       শামনাথে খঙতে হাত জোকাৰি ক’লে- “ ককাইদেউৰ ওচৰলৈ যাবলৈ বিচাৰিছিলেই নহয়৷ তুমিহে ভালৰি বোলাবলৈ গৈ মাজতে সোমালা৷”

-   “বাহ! তোমালোক মাক-পুতেকৰ কথাত মই কিয় বেয়া হ’ম? তোমালোকেহে জানা৷”

মি০ শামনাথ এইবাৰ মনে-মনে থাকিল৷ এয়া তৰ্ক কৰাৰ সময় নহয়৷ সমস্যা সমাধান কৰাৰহে সময়৷ মাক থকা কোঠাটোৰ দুৱাৰখন বাৰান্দাতে পৰে৷ বাৰান্দাৰ ফালে চাই কৈ উঠিল- “পাই গ’লো৷” মাকে বেৰৰ কাষতে চকী এখনত বহি, উৰণিৰে মূৰ-মুখ ঢাকি মালা জপি আছিল৷ পুৱাৰে পৰা ঘৰখনৰ খদমদমখন দেখি বুঢ়ীৰো বুকুখন দুৰু-দুৰুকৈ কঁপিছিল৷ পুতেকৰ অফিচৰ ডাঙৰ চাহাব আহিব৷ সকলো কাম যেন সুকলমে হৈ যায়৷

-   “মা, আজি তুমি সোনকালে খোৱা-বোৱা কৰিবা৷ সাত-আঠমান বজাত আলহী আহিব৷”

মাকে লাহেকৈ মুৰৰ পৰা উৰণিখন খহাই পুতেকলৈ চাই ক’লে –“ আজি মই একো নাখাওঁ৷ জানই দেখোন ঘৰত মাছ-মাংস ৰান্ধিলে মই একো নাখাওঁ৷”

-“ যি কৰা সোনকালে কৰিবা৷” শামনাথে ক’লে৷         

-“ হ’ব দে৷”

-“ মাঁ, প্ৰথমে আমি বহা কোঠাতে বহিম৷ তেতিয়ালৈকে তুমি বাৰান্দাতে বহি থাকিবা৷ যেতিয়া আমি ইয়ালৈ আহিম, তুমি পিছফালেদি বহা কোঠালৈ যাবা৷”

মাকে আচৰিত হৈ পুতেকৰ মুখলৈ চাই ৰ’ল৷ লাহেকৈ ক’লে –“ হ’ব ৷”

-“ আৰু এটা কথা, আজি সোনকালে নুশুবা৷ তোমাৰ যিহে নাকৰ শব্দ হয়৷”

মাকে লাজ পোৱাৰ দৰে ক’লে –“ কিনো কৰিম, মই জানো কৰো বুলি কৰো? বেমাৰটো হোৱাৰ পৰাই নাকেৰে উশাহেই দেখোন ল’ব নোৱাৰো৷”

শামনাথে ব্যৱস্থা কৰিলে যদিও চিন্তা হ’লে নকমিল৷ কেনেবাকৈ যদি চীফ এইফাল আহি ওলায়হি? কমেও আঠ-দহজন আলহী আহিব৷ সহধৰ্মিনীৰ সহিতে অহা দেশী অফিচাৰৰ কোনোবা এজন যাবওতো পাৰে৷ ক্ষোভ আৰু খঙত শামনাথে মুৰ জোকাৰিবলৈ ধৰিলে৷ বাৰান্দাৰ কোঠাটোৰ বাহিৰতে চকী এখন পাৰি দি মাকক ক’লে- “ বহা ইয়াতে৷”

মাকে মূৰৰ উৰণিখন ঠিক কৰি হাতৰ মালাধাৰি চম্ভালি উঠি ঠিয় হ’ল আৰু লাহেকৈ চকীত বহিলগৈ৷ অভ্যাসবশতঃ ভৰিহাল চকীত উঠাই ল’লে৷

-“ ভৰি উঠাই নবহে নহয়৷ এইখন বিচনা নেকি?”

মাকে ভৰিহাল নমাই থ’লে৷

-“ ভগৱানৰ শপত, আজি খালি ভৰিৰে যেন ঘুৰি নুফুৰা মা৷ খৰমযোৰ পিন্ধি ভূলতো যেন সন্মুখলৈ নাহা৷ কোনোবা দিনা খৰমযোৰ দলিয়াইহে পেলেম৷”

মাক নিশ্চুপ হৈ ৰ’ল৷

-“কাপোৰ কোন সাজ পিন্ধিবা?”

-“ যি আছে তাকেই পিন্ধিম আৰু৷ তই যি ভাল দেখ৷”

চিগাৰেটৰ ধোৱাখিনি এৰি দি আধা খোলা চকুৰে মাকৰ ফালে চাই মিষ্টাৰ শামনাথে মাকৰ কাপোৰৰ বিষয়ে চিন্তা কৰিলে৷ প্ৰত্যেকটো কামতে, প্ৰত্যেকটো কথাতে ৰুচিপূৰ্ণ হোৱাটো বিচাৰে শামনাথে৷ ঘৰ পৰিচালনাৰ চাবি-কাঠি তেওঁৰ হাততেই৷ কোঠাটোত আলনাডাল ক’ত থাকিব, বিছনাখন ক’ত পাৰিলে ভাল হ’ব, পৰ্দা কেনেকুৱা ৰঙৰ হ’ব, শ্ৰীমতীক কি ৰঙৰ শাৰীয়ে শুৱাব, মেজৰ জোখ কিমান হ’লে ভাল হয়… আদিবোৰ৷ শামনাথৰ এটাই মাত্ৰ চিন্তা, কেনেবাকৈ যদি চীফৰ লগত মাকৰ দেখাদেখি হয়- লাজত পৰিবলগীয়া নহলেই হয়৷ মাকক মুৰৰ পৰা ভৰিলৈকে নিৰীক্ষণ কৰি ক’লে- “তুমি বগা চেলোৱাৰ-কামিজ পিন্ধিবা ৷ পিন্ধি আহাগৈচোন যোৱা৷ চাওঁ৷”

কাপোৰ পিন্ধিবৰ বাবে মাক লাহেকৈ কোঠালৈ সোমাই গ’ল৷

মাকৰ সমস্যাটোহে আছেগৈ৷ ঘৈণীয়েকৰ ফালে চাই ইংৰাজীতে ক’লে- “সকলো ঠিকে-ঠাকে হ’লেই হ’ল৷ মা্যে যদি কিবা ওলট-পালট কৰে, গোটেই কষ্ট অথলে যাব৷”

বগা চেলোৱাৰ-কামিজ পিন্ধি মাক বাহিৰলৈ আহিল৷ বগা সাজ যোৰৰ আঁৰত মাকৰ শুকাই যাবলৈ ধৰা সৰু চেহেৰাটো, শেতা পৰা চকুযুৰি, প্ৰায় তালু ওলোৱা চুলিৰে মুৰটো ওৰণিখনে কোনোমতেহে ঢাকি ৰাখিছে৷ মাকৰ কুৰূপ চেহেৰাটো এতিয়া কিছু ভাল লাগিছে৷

  -“ঠিকেই আছে দিয়া৷ খাৰু-চাৰু আছে যদি পিন্ধা হলে ভাল আছিল৷”

-“ খাৰু-চাৰুনো ক’ত পাম বোপাই? তই চোন জানই, তোক পঢ়ুৱাওতেই গহনা-গাঠৰি আটাইখিনি বেচিলো৷”

কথাষাৰে যেন শামনাথক শৰে বিন্ধাদিহে বিন্ধিলে৷ আক্ষেপৰ সুৰত ক’লে –“ কিনো বকলাখন মেলিছা? গহনা নাই বুলিলেই হ’ল৷ পঢ়া-শুনাৰ লগত কিয় সাঙুৰিছা? গহনা বেচি মই কিবা এটা হৈ হে অহিছো৷ অকামিলা হৈ অহা নাই নহয়৷ যিমান দিছিলা, তাৰ দুগুণ উলিয়াই ল’বা”

-“ ক’তে মৰো বোপাই, তোৰ পৰা মই গহনা ল’মনে? মোৰ মুখৰ পৰা ওলাই গ’ল অ’৷ থকা হলে পিন্ধিলোহেঁতেন৷”

চাৰে পাঁচটা বাজিল৷ শামনাথেও গা-পা ধুই সাজু হ’ব লাগিব৷ শ্ৰীমতী কেতিয়াবাই ওপৰৰ কোঠালৈ গ’ল৷ শামনাথে যাওঁতে আকৌ এবাৰ সকিয়াই থৈ গ’ল- “ তুমি কিন্ত আগৰ দৰে গোমোৰা মাৰি নাথাকিবা৷ যদি চাহাব এইফালে আহে আৰু তোমাক কিবা সোধে তুমি ভালদৰে উত্তৰ দিবা৷”

-“ মইনো কি পঢ়া-শুনা কৰাজনী কথা ক’বলৈ৷ তইয়ে কৈ দিবি, মা অশিক্ষিত, একো বুজি-বাজি নাপাই৷ একো নুসোধিব তেতিয়া৷”

সাত বাজো-নাবাজো হওঁতেই মাকৰ বুকুখন দুৰু-দুৰুকৈ কঁপিবলৈ ধৰিলে৷ যদি চীফ বাবুৱে ওচৰলৈ আহি কিবা সোধে তেনেহ’লে কি উত্তৰ দিব? বগা চাহাবহঁতক দূৰত দেখিলেই ভয় লাগে দেখোন৷ আজি আমেৰিকাৰ বগা চাহাব ঘৰলৈকে আহিব৷ জানো পাই কি সোধে? মই কি ক’ম? মাকৰ এনে লাগিল যেন পিছফালৰ লগৰ মানুহজনীৰ ওচৰলৈকে গুচি যাব৷ কিন্ত পুতেকৰ হুকুম কেনেকৈ তল পেলাই ! চকীৰ পৰা ভৰিহাল তললৈ ওলোমাই আমন-জিমনকৈ বহি থাকিল৷

এটা সফল পাৰ্টি সেইটোকে কোৱা হয় য’ত সুৰাৰ পূৰ্ণ প্ৰয়োগ হয়৷ শামনাথৰ পাৰ্টিয়েও সফলতাৰ শিখৰত পদাৰ্পণ কৰিলে৷ কথোপকথনৰ সম গতিৰে গিলাছবোৰ পুৰ্ণ হৈ হৈ শেষ হয়৷ ক’তো বাধা নাই৷ কাৰো সংশয় নাই৷ চাহাবে হুইস্কি ভাল পালে৷ মেম চাহাবে আকৌ কোঠাৰ পৰ্দাবোৰহে পচন্দ কৰিলে৷ চোফা ক’ভাৰ, কোঠাৰ সাজ-সজ্জা তেখেতৰ বৰ ভাল লাগিল৷ তাতকৈ আৰু কি লাগে ! দ্বিতীয় পেগতে চাহাবে কৌতুক-গল্প কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে৷ অফিচৰ মেজাজী মানুহজন একেবাৰে বন্ধুৰ দৰে হৈ পৰিছে৷ আৰু তেখেতৰ পৰিবাৰ, ক’লা ৰঙৰ গাউন পিন্ধি, ডিঙিত মুকুতাৰ হাৰ, পাউডাৰ-সুগন্ধিৰে আৱৰি কোঠাটোৰ আটাইবোৰ মহিলাৰে আৰাধনাৰ কেন্দ্ৰ হৈ বহি আছিল৷ মুখত অনবৰতে লাগি থকা হাঁহিটোৰে কথাই প্ৰতি মুৰ জোকাৰি সন্মতি জনাই শামনাথৰ ঘৈণীয়েকৰ লগত এনেদৰে থকা পাতিছে যেন পুৰণি বান্ধবীহে৷

পানীয় আপ্যায়নতে দহ বাজি গ’ল৷ সময়বোৰ কেনেদৰে পাৰ হ’ল গমেই নাপালে৷ গিলাচত শেষ বাৰৰ বাবে চুমুক দি আটায়ে আহাৰ খাবৰ বাবে বহা কোঠাৰ বাহিৰলৈ আহিল৷ বাট দেখুৱাই দেখুৱাই শামনাথ আগে-আগে আৰু অন্যান্য সকল পিছে-পিছে৷ কিন্ত… বাৰান্দা পায়েই শামনাথ ৰৈ গ’ল৷ যিটো দৃশ্য দেখা পালে, দেখিয়েই তেওঁৰ ভৰি দুখন কঁপি উঠিল৷ মদৰ ৰাগী ক্ষন্তেকতে যেন ক’ৰবালৈ উৰিহে গ’ল৷ বাৰান্দাৰ কোঠাৰ ঠিক সন্মুখতে পুতেকে কোৱাৰ দৰেই মাক বহি আছিল; কিন্ত ভৰি দুখন ওপৰলৈ উঠাই লৈছে৷ টোপনিতে মুৰটো হালিজালি আছে আৰু নাকেৰে ঘেৰঘেৰণি শব্দ হৈছে৷ মুৰটো একাষৰীয়া হৈ গলেই শব্দটো বিকট হৈ ওলাই৷ মুৰৰ উৰণিখন খহি পৰিছে৷ আধা টকলা মুৰটোৰ অৱশিষ্ট চুলি কেইডাল আউলী-বাউলী হৈ পৰিছে৷

দেখিয়েই শামনাথৰ খঙে মুৰৰ চুলিৰ আগ পালেগৈ৷ এনে লাগিল যেন গাত ঢকিয়াই দি মাকক জগাই দিব৷ কিন্ত এয়া যে অসম্ভৱ৷ চীফ আৰু আলহীসকল পিছফালেই ৰৈ আছিল৷

মাকক দেখাৰ লগে-লগে দেশী অফিচাৰৰ পত্নীবোৰে হাঁহি দিলে৷ তেনেতে চীফে লাহেকৈ ক’লে-“পুঅৰ ডিয়েৰ !”

মাক খকমকাই উঠি বহিল৷ সন্মুখতে ইমানবোৰ মানুহক দেখি ভয়ত বিতত হ’ল৷ উৰণিখন টানি ঠিয় হৈ তল মুৰ কৰি ৰ’ল৷ মানুহজনী কঁপি উঠিল৷

-“মা, ইমান ৰাতিলৈকে কিয় সাৰে আছা? যোৱা শুই থাকাগৈ৷” কৈয়েই আঁৰ চকুৰে চীফৰ ফালে চালে৷

চীফৰ মুখমণ্ডলত মিচিকীয়া হাঁহিৰ ৰেখা৷ ক’লে- “নমস্কাৰ৷” সংকোচ ভাবেৰে মাকেও হাতযোৰ কৰিলে; কিন্ত এখন হাত কাপোৰৰ তলত ৷ মালাডাল ধৰি আছিল ৷ আনখন বাহিৰত৷ ভালদৰে নমস্কাৰটোও জনাব নোৱাৰিলে৷ ইয়াতে শামনাথ অসন্তষ্ট হ’ল৷

ইমানতে চীফে সোঁহাতখন আগবঢ়ালে৷ কৰমৰ্দনৰ বাবে৷ মাকে আৰু ভয় খালে৷

-“মা, হাত মিলোৱা৷”

হাতনো মিলাই কেনেকৈ? সোঁহাতখনত যে মালাডাল আছে৷ ভয়তে বাওঁ হাতখনকে চাহাবৰ হাতৰ ওপৰত থ’লে৷ শামনাথৰ খঙৰ কোব চৰিল৷ দেশী অফিচাৰৰ ঘৈণীয়েকবোৰে আকৌ এবাৰ খিলখিলাই হাঁহি উঠিল৷

-“ মা, এনেদৰে নহয়৷ তুমি দেখোন জানাই, সোঁ হাতখনহে আগবঢ়াই দিব লাগে৷ সোঁ হাতখন দিয়া৷”

কিন্ত ইমান সময়ে চীফে মাকৰ বাওঁ হাতখনকে ধৰি জোকাৰি থাকি ক’লে- “ হাউ দু য়ু দু?”

-“ ভাল বুলি কোৱা মা৷”

মাকে মুখৰ ভিতৰতে বিৰবিৰালে৷

-“ মায়ে কৈছে, কুশলে আছোঁ৷ মা, তুমিও হাউ দু য়ু দু বুলি কোৱা৷” শামনাথে মাকক সহায় কৰিলে৷

সংকোচ ভাবেৰে মাকে ক’লে –“হাউ দু দু৷”

আকৌ এবাৰ গুণগুণনি শুনা গ’ল৷

চাহাবে পৰিস্থিতি চম্ভালি ল’লে৷ বাতাবৰণ কিছু পৰিমানে পাতল হ’ল৷ সকলোৱে উপভোগ কৰিছে৷ শামনাথৰ ক্ষোভ কিছু পাতলিল৷ চাহাবে মাকৰ হাতখন তেতিয়াও ধৰিয়েই আছিল৷ ইফালে মাক ক্ৰমান্বয়ে কোচ খাই আহিছিল৷ চাহাবৰ মুখত সুৰাৰ গোন্ধ৷

       শামনাথে ইংৰাজীতে ক’লে- “মোৰ মা গাঁৱৰ৷ বেছি সময় গাঁৱতেই থাকিল৷ সেয়েহে অপোনালৈ লাজ কৰিছে৷”

       চাহাবে যেন ৰঙহে পালে৷ ক’লে –“সঁচাই ! মই গাঁৱৰ মানুহ ভাল পাওঁ৷ তোমাৰ মাৰাই গাঁৱৰ গীত আৰু নাচো জানে নিশ্চয়৷” চীফে আনন্দতে মাকৰ মুখলৈ থৰ হৈ চাই থাকিল৷

       -“ মা, চাহাবে কৈছে, গান এটা শুনাব লাগে হেনো৷ তুমি পুৰনা গীত বহুত জানা ছাগৈ৷”

মাকে লাহেকৈ ক’লে- “ কিনো গাম? গাই পাইছো জানো কেতিয়াবা?”

       -“ কি যে কোৱা মা? আলহীৰ কথাও জানো কোনোবাই পেলায়? চাহাবে ইমান আগ্ৰহেৰে কৈছে, নাগালে বেয়া পাব নহয়৷”

       -“ কিনো গাও এতিয়া ? মনতেই পৰা নাই দেখোন৷”

       -“ লোক গীত দুটামানকে গোৱা৷”

এনে প্ৰস্তাৱত দেশী অফিচাৰ আৰু ঘৈণীয়েকহঁতে হাত চাপৰি বজাবলৈ ধৰিলে. মাকে অত্যন্ত অসহায় ভাবেৰে এবাৰ পুতেকৰ ফালে , আনবাৰ ওচৰতে থকা বোৱাৰীয়েকৰ ফালে চালে৷ ইয়াৰ পিছত হা-না কৰাৰ প্ৰশ্নই নুঠে৷ মাকে বহি লৈ ক্ষীণ, দুৰ্বল মাতেৰে বিয়ানাম এফাঁকি  জুৰিলে-

“ওলাই আহা আইদেৱে, হাতত বঁটা লৈ

                            দশৰথে জোৰোণ আনে ভাৰ-ভেটি লৈ৷”   

       দেশী মহিলাবোৰে খিলখিলাই হাঁহিলে৷ তিনিশাৰীমান গাই মাক চুপ হৈ গ’ল৷ বাৰান্দাখন হাত চাপৰিৰে মুখৰিত হৈ পৰিল৷ চাহাবেও সমানে সহযোগ কৰিছে৷ শামনাথৰ খঙ, অসন্তষ্টিবোৰ প্ৰসন্নতা আৰু গৰ্বলৈ ৰূপান্তৰিত হ’ল৷ মাকে যেন পাৰ্টিত নতুন ৰহনহে সানি দিলে৷

       হাতচাপৰি বন্ধ হোৱাত চাহাবে সুধিলে- “তোমালোকৰ গাঁৱৰ বিশেষত্ব কি?”

       শামনাথ আনন্দতে মতলীয়া হৈ পৰিছিল৷ ক’লে- “বহুতো আছে চাহাব৷ মই আপোনাক তাৰে এটা ছেট উপহাৰ দিম৷” কিন্ত চাহাবে মুৰ জোকাৰি ইংৰাজীতে ক’লে –“ নহয়, মই দোকানৰ বস্ত বিচৰা নাই৷ পাঞ্জাবীসকলে ঘৰত কি সাজে? মহিলাসকলে ?”

শামনাথে কিবা ভাবি ক’লে- “আমাৰ গাঁৱৰ মহিলাসকলে ফুলকাৰী তৈয়াৰ কৰে আৰু ছোৱালীহঁতে ঘৰতে পুতলা সাজে৷”

-“ ফুলকাৰী কি বস্ত ?” চাহাবে উৎসুকতাৰে সুধিলে৷

ফুলকাৰীৰ বিষয়ে বুজোৱাৰ ব্যৰ্থ প্ৰয়াস কৰাৰ অন্তত শামনাথে মাকক সুধিলে-  “ মা, ঘৰত পুৰণা ফুলকাৰী আছেনে?”

       বিনা বাক্যব্যয়ে মাক ভিতৰলৈ উঠি গৈ নিজৰ পুৰণা ফুলকাৰী এখন উলিয়াই আনিলে৷

       চাহাবে বৰ আগ্ৰহেৰে সেইখন পিতিকি-পাতাকি চালে৷ সেইখন পাঞ্জাবী মহিলাসকলে মুৰ ঢাকিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা এখন উৰণা৷ হাতেৰে ফুলকাটি চিলাই কৰে৷ ফুলকাৰীখন যঠেষ্ট পুৰণা৷ সুতাবোৰ মাজে-মাজে চিগিছে৷ দুই-এঠাইত ফিচিকিছেও৷ চাহাবৰ আগ্ৰহ দেখি শামনাথে ক’লে- “এইখন ফাটিলেই৷ মই আপোনাক নতুন এখন তৈয়াৰ কৰোৱাই দিম৷ মায়ে নিজহাতে ফুল কাটি চিলাই কৰি দিব৷ মাৰ হাতৰ কাম বৰ মিহি৷” মাকৰ ফালে চাই ক’লে –মা, চাহাবে ফুলকাৰীখন ভাল পাইছে৷ তেখেতক তেনেকুৱা এখনত ফুল তুলি দিবানে?”

       মাকে একো নক’লে৷ কিছু সময় মৌন হৈ থাকি ভয়ে-ভয়ে ক’লে –“ বুঢ়া চকুৰে জানো দেখো?” মাকৰ কথাত গুৰুত্ব নিদি শামনাথে উৎসাহেৰে ক’লে- “নিশ্চয় দিব চাহাব৷আপুনি দেখি ভাল পাব৷”

       চাহাবে ধন্যবাদ জনাই থৰক-বৰক খোজেৰে খোৱা মেজৰ ফালে আগবাঢ়িল৷

       সকলোবোৰ আঁতৰি যোৱাত মাক লাহেকৈ উঠি আহি নিজৰ কোঠা পালেহি৷

       কিন্ত কোঠাত আহি বহোতেই দুচকুৰে সৰসৰকৈ অশ্ৰুৰ বন্যা নামি আহিল৷ উৰণাৰ আগেৰে বাৰে-বাৰে মচিলে যদিও দুচকুৱে বাধা নামানিলে৷ যেন বছৰে-বছৰে বান্ধি ৰখা শোকখিনি একেলগে পাৰ ভাঙিহে ওলাই আহিছে৷ বাৰে-বাৰে মনটোক বুজালে, দুহাত জুৰি ভগৱানৰ নাম ল’লে৷ পুতেকৰ দীৰ্ঘায়ু কামনা কৰিলে৷ বাৰে-বাৰে চকু মুদিলে; কিন্ত চকুপানী বাৰিষাৰ ঢল হৈহে যেন বাগৰিছে, বন্ধ হোৱাৰ নামেই নলয়৷

আধা ৰাতিমান গ’লেই হ’বপায়৷ খোৱাবোৱা কৰি আলহীবোৰ ঘৰাঘৰি গ’লগৈ৷ বেৰতে আউজী মাক বহি পৰিল৷ স্থিৰ দৃষ্টিৰে বেৰলৈকে চাই ৰ’ল৷ নিশাৰ নিস্তব্ধতাই শামনাথৰ ঘৰখনকো গ্ৰাস কৰিছে৷ কেৱল পাকঘৰৰ পৰা বাচন-বৰ্তন ধোৱাৰ টুং-টাং শব্দহে ভাঁহি আহিছে৷ তেনেতে মাকৰ কোঠাৰ দুৱাৰত টুকুৰিওৱাৰ শব্দ হ’ল৷ –“মা, দুৱাৰ খোলা৷” শামনাথৰ মাত৷ মাকৰ মনটো সেমেকি উঠিল৷ আকৌ বা কি ভুল হ’ল! খপজপকৈ উঠি থিয় হ’ল৷ ইমান পৰে মাকে নিজকে ধিক্কাৰ দি আছিল- কিয়নো তেওঁ টোপনি গৈছিল বাৰু… নাকেৰে যে কিয় শব্দ হয়! পুতেকে এতিয়াও ক্ষমা কৰিব পৰা নাই নেকি? মাক উঠিল আৰু কঁপা-কঁপা হাতেৰে দুৱাৰৰ হুক খুলি দিলে৷

       দুৱাৰ খোলাৰ লগে লগে শামনাথ উলাহতে আগুৱাই আহি মাকক আঁকোৱালি ললেহি৷

-“ অ’ মা! তুমি আজি ডাঙৰ কাম কৰিলা! …  চাহাবে যে তোমাক ইমান ভাল পাইছে, তোমাক কি ক’ম! মা, মা, তোমাক কেনেকৈ বুজাও?”

মাকৰ সৰু কায়াটো পুতেকৰ দৃঢ় আলিঙ্গনত লেতুসেতু হৈ পৰিল৷ মাকৰ দুচকুৰে চকুপানী নিগৰি আহিল৷ নিজকে সংযত কৰি লাহেকৈ ক’লে-“ বোপাই, মোক হৰিদ্বাৰলৈ পঠিয়াই দে৷ মই কেতিয়াৰে পৰা কৈ আছোঁ৷”

শামনাথৰ মনৰ আনন্দ কৰ্পূৰৰ দৰে কেনিবা উৰি গ’ল৷ কপালত চিন্তাৰ ৰেখা ফুটি উঠিল৷ মাকৰ গাৰ পৰা হাত দুখন এৰা খাই পৰিল৷

-“ কি হ’ল মা? কি কথাবোৰ কৈছা?” শামনাথৰ খঙ উঠি আহিল৷ কৈ গ’ল – “ তুমি মোৰ বদনাম কৰিব বিচাৰিছা৷ তুমি জানি-বুজিয়ে্ই এই সময়ত হৰিদ্বাৰলৈ যোৱাৰ কথা উলিয়াইছা৷ মানুহে তেতিয়াহে ক’ব পাৰিব- পুতেকে মাকক লগত ৰাখিব নিবিচাৰে৷”

-“ নহয় অ’ বোপাই, তই বোৱাৰীৰ লগত যেনেদৰে ইচ্ছা তেনেকৈয়ে থাক৷ মই ঢেৰ ভোগ কৰিলো৷ এতিয়া ইয়াত থাকি কি কৰিম? যিমান দিন জীয়াই থাকো, ভগৱানৰ নাম ল’ম৷ মোক হৰিচ্বাৰলৈ পঠিয়াই দে৷”

-“তুমি গুচি গ’লে ফুলকাৰীত কোনে ফুল তুলিব? তোমাৰ সন্মুখতে দেখোন চাহাবক ফুলকাৰী দিয়াৰ কথা দিছিলো৷”

-“ মই চকুৰে মনিব নোৱাৰো নহয়৷ ফুল কেনেকৈ তুলিম? কাৰোবাৰ হতুৱাই কৰি আনি দিবি৷ নহলে বজাৰৰ পৰাই কিনি আনি দিবি৷”

-“ মা, তুমি মোক ঠগিব বিচাৰিছা? মোৰ হ’বলগীয়া কামটোও নোহোৱা কৰিবানে? জানানে চাহাবে ভাল পালে মোৰ পদোন্নতি হ’ব৷”

মাকে ক্ষন্তেক ৰৈ কিবা ভাবিলে৷ পুতেকৰ মুখলৈ চাই থাকি ক’লে- “ তোৰ পদোন্নতি হ’ব! চাহাবে তোৰ বাবে কিবা কৰিব? তেখেতে কিবা কৈছে নেকি?”

-“কোৱা নাই৷ কিন্ত দেখা নাছিলা জানো, কিমান ভাল পাই গৈছে৷ কৈছিল, মায়ে যেতিয়া ফুলকাৰীত ফুল তোলা আৰম্ভ কৰিব, মোক মাতিবা৷ মই চাম কেনেকৈ ফুল তোলে৷ চাহাবক এবাৰ ভালৰি বোলাব পাৰিলে মই ডাঙৰ চাকৰি পাম, মই ডাঙৰ অফিচাৰ হ’ব পাৰিম৷”

মাকৰ মুখখন উজলি উঠিল৷ বয়সৰ আঁচোৰ পৰা মুখখনত এমোকোৰা হাঁহিৰ ঢৌ খেলি গ’ল৷ চকুজুৰি তিৰবিৰাই উঠিল৷

-“তোৰ উন্নতি হ’ব বোপাই৷ !”

-“এনেয়ে হ’বনে? চাহাবৰ মন ভাল লগালেহে কিবা এটা কৰিব৷ নহলে তেনে মানুহক ভালৰি বোলোৱা মানুহৰ অভাৱ হৈছেনে?”

-“ তেনেহলে মই কৰিম বোপাই৷ যেনেকৈয়ে হওঁক তোৰ কথা ৰাখিম৷”

 মাকে অন্তৰেৰে পুতেকৰ উজ্জ্বল ভৱিষ্যত কামনা কৰিলে৷

আৰু শামনাথে ‘এতিয়া শুই থাকা মা’ বুলি কৈয়েই থৰক-বৰক খোজেৰে কোঠাটোৰ পৰা ওলাই গ’ল৷